“Minder markt en meer samenwerking’’, “Daar moet echt wat strakkere regie op komen’’ en mijn absolute favoriet “De markt kent geen moraal.’’[1] Deze citaten komen uit het eerste CDA lijsttrekkersdebat in de Jaarbeurs in Utrecht, om specifieker te zijn uit het eerste thema van die avond: zorg. Het is niet vreemd dat de zorg uitgebreid behandeld werd die avond. Door de coronacrisis is het thema zorg weer sterk op de politieke agenda aanwezig.
De coronacrisis laat ook zien dat, ondanks het feit dat we een van de beste zorgstelsels ter wereld hebben, ons systeem niet perfect is.[2] We zien dat er een groot personeelstekort ontstaat en dat er tekorten zijn aan medische hulpmiddelen. Om dit alles op de coronacrisis af te schuiven, is te gemakkelijk. De coronacrisis heeft deze problemen verergerd, maar niet veroorzaakt. We moeten de structurele tekortkomingen binnen ons zorgstelsel aanpakken om zowel een betere zorg buiten crisistijd te realiseren als om een nieuwe pandemie nog beter het hoofd te kunnen bieden.
Ten eerste wil ik binnen de zorg kijken. De marktwerking in de zorg is in 2006 door VVD-minister Hoogervorst ingevoerd, met instemming van het CDA. Het idee erachter was dat de mensen die in het (publieke) ziekenfonds en de mensen die verzekerd waren binnen de private sector, onder hetzelfde systeem zouden vallen.[3] De marktwerking is later versterkt in Rutte II door minister Schippers. Zij wilde meer marktwerking met daarbij een grotere rol voor de zorgverzekeraars.[4] Dit tegen de wil van vele Kamerfracties in, waaronder die van het CDA.
Deze laatste ontwikkeling is voor veel zorgmedewerkers en beleidsmakers het grootste probleem: de zorgverzekeraars hebben veel te veel macht. “De zorgverzekeraars gaan op de stoel van de arts zitten” is een veelvoorkomend sentiment onder artsen en andere zorgprofessionals. Een rechtszaak uit 2016 bevestigt dit sentiment, hier weigerden meerdere grote zorgverzekeraars een behandeling voor patiënten te vergoeden zonder enige motivatie te geven. Dit terwijl de medisch specialisten deze behandeling wel noodzakelijk achtten.[5] De patiënten wonnen deze rechtszaak, maar de gang van zaken geeft inzage in de werkwijze van deze zorgverzekeraars. De bovengenoemde zaak is maar een voorbeeld uit duizenden vergelijkbare situaties: de arts schrijft met zijn/haar medisch-inhoudelijke kennis iets voor, maar de zorgverzekeraar weigert het te vergoeden. Financiële redenen prevaleren boven medisch inhoudelijke redenen. Dit kan toch niet de basis van ons zorgsysteem zijn.
Een andere ontwikkeling is de toegenomen administratieve last op zorgmedewerkers. Nu, laat ik eerlijk zijn. Elke baan heeft tegenwoordig op een of andere manier een administratief aspect. In de horeca moet de ober bijhouden hoeveel glazen er bijgevuld moet worden en de bouwvakker moet bijhouden hoeveel bakstenen er gebruikt worden. In de zorg is het echter compleet doorgedraaid. Volgens onderzoeken zijn zorgmedewerkers gemiddeld 40 procent van de tijd bezig met administratieve taken.[6] Dit heeft twee belangrijke oorzaken. Ten eerste is de hoeveelheid gegevens die geregistreerd moeten worden flink toegenomen. Ten tweede zijn er minder administratief medewerkers dan voorheen. Daardoor moeten zorgmedewerkers hun werk overnemen. Dit tweede punt is niet overal aanwezig, maar wel op veel plekken. Het eerste punt is wel een universele ontwikkeling. Gelukkig zijn hier wel oplossingen voor. De beweging ‘’(Ont)Regel de zorg’’ presenteerde in 2018 een actieplan tegen de toegenomen bureaucratie binnen de zorg aan de ministers voor Volksgezondheid (Bruins en De Jonge).[7] Delen van hun voorstel worden mogelijk overgenomen. Ondanks dat er nog een lange weg te gaan is, gaat het op dit gebied al de goede kant op.
Maar om het zorgsysteem houdbaar te maken, moeten we ook buiten de zorg durven kijken. De samenleving vraagt steeds meer van de zorg, we worden namelijk met z’n allen steeds ouder. Uiteraard is dit een fantastische prestatie. Wij leven in de meest egale, vrije en rijke samenleving ooit. Gevolg hiervan is dat we steeds meer chronische- en welvaartsziekten moeten behandelen en dat is helaas prijzig. Preventiebeleid kan de belasting van bijvoorbeeld welvaartsziekten op de zorg verminderen. Neem overgewicht als voorbeeld. Er zijn talloze preventieve maatregelen die je hiertegen kan nemen. Hieronder staan een paar voorbeelden:
- Suikerbelasting op producten met veel toegevoegde suikers;
- Uitgebreidere voedingseducatie op basisscholen;
- Een stoplichtensysteem voor alle verpakte voedingsmiddelen;
- Verlaging van de BTW op groente en fruit.
Al deze maatregelen zouden de prevalentie van overgewicht sterk kunnen laten dalen. Daarmee dalen ook de kosten die we nu maken voor het behandelen van overgewicht en de daarmee geassocieerde complicaties (hoge bloeddruk, diabetes type 2, ect.). Deze beredenering kun je doortrekken naar heel veel andere levensstijl gerelateerde aandoeningen en ook daar kunnen we nog veel winnen. Mijn punt is: we moeten hier niet alleen naar de zorg kijken, maar ook naar onszelf. Ook naar de hele samenleving.
De zorg is altijd een mens-georiënteerde sector geweest en
daarmee is ze net als de mensen die er zo afhankelijk van zijn, complex. Er
bestaan geen simpele oplossingen voor de complexe problemen in de zorg, al
lijken sommige politici dit wel te denken. Dit is een lange en zware taak, maar
met de juiste maatregelen kunnen we er zeker komen. Minder marktwerking, minder
macht voor de zorgverzekeraars, minder administratie en meer preventie zijn
maar een paar oplossingen binnen een groep goede maatregelen. Het belangrijkste
is dat we doorzetten en dat we ook na corona over mogelijke verbeteringen
blijven praten. Want laat ik voorop zetten, wij hebben in Nederland een van de
beste zorgstelsels ter wereld. Dit is een prestatie waar we best trots op mogen
zijn. Een gezamenlijke prestatie van de overheid, zorgverzekeraars en vooral
van al die hardwerkende mensen in de zorg. Laten we voor die mensen en voor de
gezondheid van onze samenleving de discussie over de zorg met z’n allen blijven
voortzetten. Want zoals bij zoveel dingen geldt: we gaan dit samen moeten doen.
[1] https://www.youtube.com/watch?v=u5C79pQPHCo.
[2] https://www.who.int/healthinfo/paper30.pdf?ua=1.
[3] https://nl.wikipedia.org/wiki/Zorgverzekering_(Nederland).
[4] https://nl.wikipedia.org/wiki/Edith_Schippers.
[5] https://www.ahadvocaten.eu/nl/actueel/zorgverzekeraar-mag-niet-stoel-arts-gaan-zitten.
[6] https://www.zorgvisie.nl/administratie-zorgprofessionals/.
[7] https://www.vvaa.nl/landingspagina/ont-regel-de-zorg.
